Vervolg lesgeven aan NAAP

Wat gaan de dagen hier toch snel voorbij. Iedere maandag denk ik, ah … een volle nieuwe week, maar voordat ik het weet is de week alweer door mijn vinger geglipt en moet ik wachten met het invoeren van nieuwe lestechnieken tot maandag.
Elke lesdag is het toch weer afwachten hoe het zal verlopen. Niet alle NAAPies komen op tijd en zijn altijd aanwezig. Als men op zaterdag of zondag een informatiebijeenkomst heeft gehad nemen ze ergens in de week een dag vrij of soms iedere dag een paar uur en dat kan ongelooflijk wisselen. In de ochtend, of halverwege de dag of aan het eind. Ik begrijp er niets van wanneer dat is, zelfs de coördinatoren of de teamleiders niet, dus dan wachten nog eens een paar Afrikaanse minuten, die altijd veel langer duren dan je denkt en is bijna een heel gepland uur voorbij. Maar ach, de andere teamleden zijn ook niet op tijd, dus zo kom ik mijn dag wel door. Alles verloopt steeds anders dan ik gepland heb en ik heb ontdekt dat plannen niet de sterkste kant is van de NAAPies en ik denk persoonlijk ook niet van de gemiddelde Afrikaan. Je neemt de tijd zoals het uitkomt. Heerlijk relaxt, zou je denken, maar als je het westerse gedachtegoed in je hebt zitten is dat soms best frustrerend en heel irritant. Vooral als je allemaal lessen hebt voorbereid en uitgewerkt en dan is daar niemand om je les te volgen!
Deze week was het helemaal een beetje raar, omdat er ook veel stakingen werden verwacht, die gepaard gaan met wegblokkades in en rondom het township. Zo kwamen velen te laat of zelf helemaal niet door omstandigheden.

De laatste week zijn we vooral heel erg veel bezig met computervaardigheden en dat vinden ze ineens geweldig. Na een korte inleiding over Microsoft Word en zijn we meteen door gegaan met Excel. Iedere dag gaan er blije mensen het ‘klaslokaal’ uit en hebben het gevoel dat ze waanzinnig kunnen rekenen en helemaal na die moeilijke basisschoolsommen van mij in de eerste vier weken! Nu hoor ik sommige lezers vragen: “Hoezo computerlessen? Zijn er computers dan?” Ja … wel vier voor de verschillende teams (outreach, community, school, farm) en nog eens vier voor de coördinatoren. Echt waanzinnig. Dit is allemaal mede mogelijk gemaakt door sponsoring van een computerbedrijf uit Nederland. Op deze manier kunnen ook de NAAPies hun werkzaamheden met de computer bijhouden in plaats van op papier. Hier wordt nogal onzorgvuldig met papier omgesprongen, dat wordt hopelijk minder met deze fantastische computers en de mensen die er nu na deze week mee kunnen werken.

Anderhalve week was ik begonnen met typelessen, gewoon door samenloop van omstandigheden dat één van de NAAPies mij vroeg te leren typen zoals ik dat doe. Daarna heeft bijna iedereen typeles van mij gehad en zijn de meeste NAAPies nu druk aan het oefenen met het leren van ‘blind’ typen. Na een korte instructie over de houding van je handen en de vingerzetting, heb ik een ondersteunende CD met een typecursus geïntroduceerd, zodat iedereen op zijn eigen niveau verder kan oefenen. Het is waanzinnig populair en in alle vrije minuten zie je de verschillende NAAPies achter de computer duiken en typen. Hoezo, ineens gemotiveerd om lessen te volgen?

Vandaag heb ik PowerPoint geïntroduceerd en ook dit viel in de smaak. In het bijzonder de verschillende animaties en het invoegen van foto’s. Ik heb een behoorlijk aantal foto’s van de verschillende teams gemaakt en op iedere teamcomputer geplaatst. Sindsdien zijn de NAAPies niet meer voor de slide-shows weg te slaan en worden niet moe om steeds naar zich zelf te kijken en te lachen. Eerlijk gezegd, ze vragen of ik meer foto’s kan maken en bij voorkeur per individu, zodat ze goed naar zichzelf kunnen kijken. Helemaal sinds ik heb uitgelegd hoe je een foto kan opslaan als een bureaubladachtergrond. Het is helemaal waanzinnig om je eigen portret als achtergrond te hebben op het beeldscherm …het zijn net kleine kinderen, zo uitbundig enthousiast zijn ze sinds een paar dagen.

Het vak Engels blijft ook voor mij moeilijk om goed op niveau aan te bieden, want ik ben natuurlijk ook geen docent Engels met een fantastische woordenschat en een perfecte grammatica achtergrond. Tel daarbij de verschillende niveaus in een team. Dat geheel maakt het wel lastig voor mij en de teams. Daardoor blijven we ons vasthouden aan de lijn van de methode die ik heb aangeschaft. Dit bestaat uit een goede docentenhandleiding en een aantal leerlingenboeken. De teksten en opdrachten zijn hedendaags en er worden diverse vaardigheden afgewisseld: schrijven en praten. Ik heb nu ook een goede aanvullende website gevonden, waardoor ik nu ook wat Engelse spelactiviteiten heb ter opwarming van de lessen. Zo probeer ik tijdens het aanvangen van de lessen, diegenen die al eerder aanwezig zijn aan het werk te zetten, zodat anderen ook graag in de klas willen komen om te horen wat er dat uur gaat gebeuren. Op deze manier probeer ik de teleurgang van motivatie tegen te gaan.

Inmiddels heb ik de Bosatlas CD van Annette en Hans ontvangen, en op deze manier oefenen sommige NAAPies de wereldkaart. Helaas kan ik het programma niet veranderen en moeten de landen en hoofdsteden in het Nederlands worden aanleerd! Diegenen die dat doen (dat zijn natuurlijk de gemotiveerde NAAPies) kunnen er prima mee overweg en lukt het ze aardig om de Nederlandse opdrachten te begrijpen. Er zijn er zelfs een paar NAAPies die de Nederlandse vragen in het quiz-onderdeel kunnen beantwoorden, omdat ze enigszins Afrikaans kunnen lezen. Ik heb nu wel een instructie in het engelse gemaakt en naast de computer gehangen, zodat iedereen het zou kunnen oefenen, maar niet iedereen is geïnteresseerd in de wereld. Het is nog te ver van hun bed en dat kan ik begrijpen als ik hun situatie zou wonen en werken (zie ook mijn vorige berichten).

De rekenlessen heb ik de laatste week gecombineerd met de Excel computerlessen, want ik merkte dat de motivatie en aandacht tijdens deze uren steeds verder weg zakte. Het niveau is en blijft ongeveer steken op een groep 6/7 van een Nederlandse basisschool op een enkele uitzondering na. De lessen zijn in de eerste weken slechts een kleine aanzet geweest om de NAAPies bewust te laten worden van benodigde rekenbasisvaardigheden. Door het korte tijdsbestek dat ik hier ben, kan ik onmogelijk iets veranderen aan werkhouding, en blijven de NAAPies alleen aandacht in de lessen tonen (kijken en luisteren naar voorbeelden), maar zijn niet bereid om daarna kleine verwerkingsopdrachten te maken. Op deze manier wordt het moeilijk om bepaalde basisvaardigheden in te prenten, zodat deze ook worden onthouden. Zo blijf ik iedere les instructies geven en steeds hetzelfde herhalen. Bovendien blijven de instructies vaak één richtingsverkeer en is er helaas weinig communicatie over en weer (interactief leren is hier onbekend: ze kijken naar voorbeelden, maar reageren niet). Dit laatste heeft ook te maken met motivatie en concentratie. Blijkbaar is het niet voor iedereen gemakkelijk om een uur te concentreren op één vakgebied en de mobiele telefoon te laten rusten. Veelal wordt er nog ge-smst, gebeld of wordt de klas verlaten voor overige kleine afspraken met andere NAAPies rondom het leslokaal.

Daarbij komt ook nog eens dat niet iedereen geïnteresseerd is in de instructies van mij. Volgens sommige NAAPies hebben zij niet om mijn inzet gevraagd. Het was een beslissing van ‘hogerhand’. Waarvoor hebben zij deze kennis en vaardigheden nodig? Blijkbaar is dit naar hun inzicht niet nodig en zijn zij van mening dat ieder zijn werk voor NAAP goed doet en daarvoor de benodigde kennis heeft. Wat heb je ook meer nodig dan presentatievaardigheden in je eigen Afrikaanse taal om mensen wakker te schudden voor de problematiek rondom HIV/Aids?

Met al mijn enthousiasme (en niet voor niets vanuit Nederland gekomen en mijn vakantie ingevuld met vrijwilligerswerk) heb ik met verschillende opdrachten geprobeerd om de NAAPies te laten ontdekken dat niet iedereen de vereiste basisvaardigheden van de diverse vakgebieden bezit en dat er wel extra instructie nodig is voor bepaalde vakgebieden. Na een aantal instaptoetsen blijkt dat vooral op het gebied van rekenen en Engelse taal. Ondanks de resultaten en dat sommigen zichtbaar moeite hebben met de diverse opdrachten tijdens de lessen, geeft niemand aan dat hij/zij extra instructie nodig heeft op welk gebied dan ook. Daardoor blijft het een eenrichtingsverkeer. Ik geef instructie en zij luisteren, maar doen verder niet veel met de nieuwe informatie. Het zou een stuk gemakkelijker worden als de ‘slimme NAAPies’ (want die zijn er ook) de andere teamleden helpen door mijn instructies te herhalen in hun eigen taal, waardoor de oplossingen van opdrachten groepsgewijs tot stand zouden komen i.p.v. individueel. Dat is iets wat ik deze weken steeds heb getracht: stimuleren van het groepsproces en níet gericht op het individu.

Als jullie het bovenstaande goed hebben gelezen, verliepen mijn lessen tot vorige week redelijk. Toch zag ik deze week de NAAPies steeds minder enthousiast naar deze lessen kwamen. Er gingen ook veelvuldig lessen niet door, zonder enige afzeggingen. Bij navraag bleek dat velen niet bewust waren van het feit dat ik iedere week door zou blijven gaan met de lessen totdat ik weer naar Nederland vertrek. Oftewel 6 weken lang, 3 uur per week les! Dat is voor velen toch te veel. Zoals in mijn vorige bericht, hebben de meeste NAAPies moeite met het overzien van activiteiten en helemaal op lange termijn. Na overleg met Koen en de teamcoördinatoren zal ik vanaf volgende week alleen individuele lessen gaan geven, want er zijn wel een aantal NAAPies die nog wat extra ondersteuning willen. Ik ga niet de boel forceren, het moet ook leuk voor mij blijven, het is ten slotte vrijwilligerswerk.

Dat ik voorgaande weken steeds vol energie de lesuren heb proberen in te vullen, gezocht heb naar verschillende onderwijsmaterialen en lessen, heeft allemaal te maken met mijn westerse mentaliteit. Ik wil zo graag iets doen hier en ik heb me niet gerealiseerd dat anderen daar anders over nadenken. Ik heb de eerste weken door mijn eigen enthousiasme de signalen van de NAAPies niet gezien óf niet willen zien. Nu na een paar weken, krijg ik steeds meer inzicht in de Afrikaanse manier van leven en komen er onmiddellijk allerlei gedachten bij mij naar boven, zoals: ‘Hebben de NAAPies gelijk als ze zeggen dat zij niet om hulp hebben gevraagd? - In hoeverre kan en wil je een bepaalde cultuur en daarmee samenhangende waarden/normen/gewoontes veranderen? Is het echt noodzakelijk dat iedereen een bepaalde basiskennis heeft op het gebeid van rekenen, taal, schrijven, aardrijkskunde, geschiedenis en biologie? Is dat misschien niet een westerse gedachte? Hier leven de mensen anders en beleven de mensen de dag anders. Hier lijkt het alsof het alleen noodzakelijk is dat je voldoende kennis hebt van datgene wat nodig is voor je werk én de rest is niet belangrijk. Het is moeilijk om deze gedragshouding te veranderen tijdens een korte periode, als de intentie er niet is om iets nieuws te leren wat niet direct en zichtbaar zijn uitwerking heeft.
- Ten tweede in hoeverre kan je personen leren om verantwoordelijkheid te nemen voor bepaalde opdrachten als niemand dit ooit geleerd heeft. In hoeverre kan je personen verwachten zich te houden aan een tijdsplanning als je dat nog nooit eerder hebt gedaan. Etc. Nog veel meer van die westerse manieren en ingeslepen regels m.b.t. werk, zijn hier niet gewoon. Zijn nooit aangeleerd. Het is daarom zo moeilijk om bepaalde acties te verwachten, terwijl die niet aanwezig zijn of nog niet voldoende zijn ingeburgerd. Natuurlijk moet je je hier weer afvragen of je dit wel wilt. Opnieuw wordt er dan een stukje cultuur veranderd.

Zo komt er bij mij nog een aandachtspunt naar boven drijven, waar een volgende keer aandacht aan besteed moet worden als er nog eens iemand komt om lessen te geven, die niet direct gekoppeld zijn aan de werkzaamheden bij het NAAP.
Lange termijn planning in combinatie met een duidelijke heldere communicatie. Dat wil zeggen, goed afspreken wat het doel van de lessen is met de docent én heel belangrijk dat de NAAPies weten wie er komt, wanneer en met welke bedoelingen én wat dat betekent voor de NAAPies in termen van aantal lesuren, aantal lesweken, aanwezigheidsplicht, verwachtingen wederzijds zoals o.a. het maken van opdrachten. Dit alles ruim van te voren in goed overleg met de diverse coördinatoren van de verschillende teams, zodat er ook aandacht is voor wensen en behoeftes vanuit het ‘veld’ én er duidelijkheid en helderheid ontstaat over wat er gaat gebeuren in een bepaalde periode.

Zo kan ik nog wel even doorgaan, maar het bericht wordt alweer langer dan ik dacht. Hier volgt een lijstje met bevindingen, geconstateerd bij de NAAPies tijdens mijn lesmomenten.

Positieve punten:
- gezelligheid
- saamhorigheid
- respect
- interesse (specifiek)
- vriendelijkheid
- motivatie (specifiek)
- communicatievaardigheden
- presentatie vaardigheden
- drama vaardigheden
- zangvaardigheden Aandachtspunten voor de toekomst:
- zelfstandigheid
- doorzettingsvermogen
- tijdbesef
- verantwoordelijkheid
- gemakszucht
- taakgerichtheid (specifiek)
- doelgerichtheid (specifiek)
- plannen
- nakomen van afspraken

Wat betreft interesse, bedoel ik dat de NAAPies wel geïnteresseerd zijn om de lesmomenten bij te wonen en de opdrachten uit te voeren, máár alleen specifiek gericht op eigen werkzaamheden. Als ik algemene opdrachten geef, zie je iedereen onderuit zakken en staat bij wijze van spreken op het voorhoofd ‘dit is niet voor mij bedoeld’. Ze zijn misschien bang voor het onbekende en het laten zien en ervoor uitkomen dat je het nog niet weet. Deze eenzijdigheid heb ik ook ontdekt bij motivatie, taakgerichtheid en doelgerichtheid. Deze laatste twee aspecten weerhouden te NAAPies ervan om goede (lange termijn) planningen te maken en zich daaraan te houden.

Oké genoeg. Eenmaal op schrijversdreef kan ik vaak niet meer stoppen. Voordat alle lezers een negatief gevoel aan dit bericht overhouden, wil ik nogmaals benadrukken dat ik hier een waanzinnige tijd heb bij het NAAP en vind ik het nog steeds een fantastische kans dat ik bij het NAAP mag werken. Ik leer iedere dag ontzettend veel. Natuurlijk is niet altijd even gemakkelijk, daar de NAAPies hun eigen waarden, normen en gewoontes hebben. Veranderingen zijn soms voor beide partijen, zowel voor de NAAPies als voor mij, moeilijk te accepteren. Veranderingen gaan gepaard met tijd, heel veel tijd. Dit lukt gewoon niet in 6 weken! Onder het motto: uitwisselen van kennis en vaardigheden, heb ik mijn doel op dit moment al bereikt. Deze ervaring neemt niemand mij meer af en ik heb zeker weten een aantal NAAPies iets kunnen meegeven voor de toekomst!