Legeven bij NAAP

Lesgeven aan NAAP-medewerkers

De eerste anderhalve week in Elandsdoorn was een soort kennismakingsweek. Dit kwam omdat vele medewerkers van het NAAP (NAAPies is hier een alom bekend woord voor de medewerkers), waar ik les aan zou gaan geven de aankomende weken, nog niet terug waren van hun welverdiende kerstvakantie. De meeste NAAPies hebben de vakantie doorgebracht bij familie en vrienden in de buurt of toch wat verder weg, waardoor ze een paar extra dagen gebruiken om terug te komen reizen. Zo realiseerde ik mij die eerste donderdagochtend dat ik voorlopig nog geen les zou kunnen geven, omdat bij navraag niemand precies wist wanneer iedereen terug zou zijn. Hoezo? De vakantie is toch voorbij? Je hoort toch terug op de werkvloer te zijn op de dag dat je vakantie over is? Ik kwam tot mijn verbazing tot de ontdekking dat de start na een vakantie anders gaat dan zoals ik dat gewend ben in Nederland. Even hardop denkend: je hebt kerstvakantie van 22 december tot 3 januari, dus dan ben er toch gewoon op 3 januari? Blijkbaar worden hier de regels wat soepeler genomen, is hierop minder controle en vinden de projectleider Koen en zijn blanke Zuid-Afrikaanse assistente Lee Ann het prima op deze manier. Hoewel de presentielijsten wel iedere dag door de NAAPies werden ingevuld en zal Lee Ann na een maand bekijken of iedereen zijn aantal werkuren heeft gemaakt. Tja, het gaat gewoon anders en minder gestructureerd en heel onduidelijk voor mij.

NAAP (NDLOVU Aids Awareness Programm) wordt door Koen (een Nederlandse jongen) geleid en Lee Ann assisteert in administratieve taken. Er werken nu 48 NAAPies, verdeeld over vijf teams: Schoolteam, Outreachteam, Farmteam, Communityteam en Sportteam. Verder loopt er nog een Securityteam rond om alle gebouwen en materialen van het NDLOVU te beschermen tegen diefstal in het township én bouwvakkers, die een nieuwe aanbouw maken bij het NAAP-centrum.

Deze zwarte Afrikaanse jongens, meisjes, mannen en vrouwen in de leeftijd tussen 25-40 jaar proberen de rampzalige HIV-problematiek onder de aandacht te brengen van de bevolking in en rondom Elandsdoorn met een straal van ongeveer 50km.
Elk team heeft een teamcoördinator, die de contacten maakt met zijn doelgroep, daarna met zijn team op een kennismakingsgesprek gaat met als doel te worden uitgenodigd voor een presentatie over HIV/Aids.
Deze presentaties worden ondersteund met kleine dramavoorstellingen. Onder begeleiding van een erkende dramadocent zijn er verschillende dramavoorstellingen ingestudeerd, die duidelijk maken wat het HIV-virus met je doet, hoe je omgeving erop reageert, wat je er aan kan doen om het virus te verspreiden, met wie je erover kan praten, wat de mogelijkheden zijn om het virus te onderdrukken, enz.

In Afrika heeft het grote deel van de bevolking nog niet het besef van de grote gevolgen van het dodelijke virus HIV. Mensen zien dat velen uit hun omgeving op jonge leeftijd overlijden, maar willen nog niet inzien dat diegene hoogstwaarschijnlijk besmet was met het HIV-virus. Of men weet dat iemand HIV-positief is, durven niet voor die zieke persoon te zorgen, laten diegene uiteindelijk door honger en dorst omkomen, omdat ze denken dat het virus besmettelijk is. Velen weten niet hoe het virus overdraagbaar is, of willen het niet inzien. Darbij komt dat velen geloven in de geneeswijze van zwarte magie of traditionele genezers, die toch met huis-tuin-keuken medicijnen aankomen, die het HIV-virus niet kunnen onderdrukken en zelfs laten verspreiden als de HIV-patiënt onbeschermd seksueel contact blijft hebben. Om al deze facetten goed onder de aandacht te brengen, is gekozen voor dramavoorstelling gebaseerd op de werkelijkheid, zodat mensen het herkennen en zo proberen de NAAPies het bewustwordingsproces te stimuleren en mensen te activeren om een HIV-test te doen, zodat er gerichte hulp kan worden geboden en informatie kan worden verstrekt. Er is dus nog heel wat te doen!

Ieder jaar wordt een dramdocent ingehuurd om voortelling bij te schaven en nieuwe eraan toe te voegen. Op dit moment kan elk team 11 verschillende voorstelling opvoeren. Het lijkt wel of elk NAAPie een geboren acteur is, het is waanzinnig om te zien met hoeveel inlevingsvermogen er wordt gespeeld. Verder wordt er ieder jaar een deskundige ingehuurd voor lessen over presentatie-technieken, waardoor ieder NAAPie leert hoe je een grote groep volwassenen, studenten of basisschoolkinderen kan overtuigen van je informatie over HIV/Aids.
Dat ze goed in hun eigen werk zijn, dat is nu wel duidelijk. Waarom ben ik dan uitgenodigd? Het gemiddelde niveau van de NAAPies is niet meer dan basisschoolniveau op een enkele uitzondering daar gelaten. Koen vind in het kader van professionalisering het belangrijk dat iedereen, die nu een kans heeft om via NAAP werk te vinden en inkomen te hebben, ook meer kansen buiten het NDLOVU moet krijgen. Dan vind je niet zo makkelijk een andere baan met presentatie-technieken en dramakwaliteiten. Daarvoor is algemene basiskennis noodzakelijk zoals rekenen, taal en schrijven, maar ook kaartkennis en computervaardigheden. Ik ga een start maken met één ieder van deze basisvaardigheden te voorzien.

Maar goed, zoals ik al in het begin zei, door het gebrek aan studenten, ging ik voorlopig nog geen les geven. In alle rust werden de eerste dagen gevuld met uitwisselen van vakantie-ervaringen en het drinken van koffie en thee, zonder dat iemand zich druk maakte om werkzaamheden. Er werd vooral veel gezongen, echt ontzettend prachtig, om de groepsbinding te vergroten. Sinds oktober zijn er nieuwe NAAPies bijgekomen en die moeten de verschillende liedjes ook leren voor tijdens de informatiebijeenkomsten. In de eerste week zal Koen de nieuwe teamindeling bekendmaken, die in overleg met de coördinatoren is gemaakt. Ik zag Koen deze teamcoördinatoren aanmoedigde om aan het werk te gaan met hun oude team, want ook in deze week zou er een werkplan moeten klaar ligger voor de eerste zes maanden. Koen wil het beter gaan structuren en de ervaringen in een evaluatie gesprek aan het eind van het half jaar meenemen. Op deze manier probeert hij de coördinatoren meer verantwoordelijkheid te geven om zichzelf overbodig te maken na 3 jaar, zodat zij het in de toekomst gaan overnemen. Dit blijkt allemaal veel moeilijker dan het lijkt. Leiding nemen is niet gemakkelijk en taken uitdelen is nog moeilijker. Iedereen heeft een zeer afwachtende houding. Het is dus voor de coördinatoren erg moeilijk om de niet onvolledige teams bij elkaar te krijgen voor overlegmomenten. Eerlijk gezegd, geven ze zelf ook niet echt het goede voorbeeld. Ik vraag me dus af hoe ze het werkplan voor vrijdag klaar gaan krijgen. Ondertussen probeer ik met de diverse coördinatoren te overleggen hoe ik met ingang van de volgende week (voor mij dus na 11 dagen) mijn lessen wil opzetten, maar ik wil ook graag vanuit het team horen waar zij behoefte aan hebben, zodat ik daarbij kan aansluiten. Met andere woorden, ik gaf ook nog eens een opdracht mee voor vrijdag. De rest van de uren heb ik behoorlijk doelloos rondgelopen. Natuurlijk is het wel gezellig om met iedereen kennis te maken, maar daar kwam ik niet voor naar Zuid Afrika, oftewel Elandsdoorn.

Met frisse inzet heb ik op donderdagochtend de grote kaart van Afrika uit de koker gehaald en opgehangen. Tot mijn verbazing had iedereen ineens aandacht voor mij en de kaart i.p.v. rond te hangen en koffie te drinken. Met wat aanwijzen en zelf laten opzoeken van landen, hoofdsteden en rivieren, had ik ineens mijn eerste lesuur topografie gegeven. Naderhand kwamen er steeds meer op de dit fenomeen af en bleef ik de hele ochtend in de buurt van de kaart en stond ik samen met de NAAPies de kaart van Afrika te bestuderen. Zo kreeg ik het voor elkaar dat wij de volgende ochtend een soort toetsje zouden doen van de 10 landen rondom Zuid Afrika en daarbij behorende hoofdsteden.

Naast de gezellige praatje met de verschillende NAAPies en de open ontvangst, hoorde ik de eerste dagen een behoorlijk aantal negatieve opmerkingen over dat ik niet een professionele leraar Engels, Wiskunde of Aardrijkskunde was. Naast deze teleurstelling hoorde ik ook opmerkingen, waaruit bleek dat bepaalde NAAPies niet hadden gevraagd om lessen van mij én dat Koen iets had bepaald waar zij niet mee eens waren. Ze hebben verstand van hun werk en hebben de kennis, die ze daarvoor nodig hebben. Wat moeten ze met nog meer? En dan ook nog eens van vrijwilligsters, die niet eens deskundig is in die vakgebieden!

Daar werd ik vrijdagochtend met de bijna volledige groep voor mij mee geconfronteerd. Na een goed verlopen topo-toets, kwam de opmerking: “Prima, dat jij hier bent, wij vinden het leuk dat je hier bent, maar wij zitten helemaal niet te wachten op extra lessen de aankomende weken. Waarom ben jij hier eigenlijk? Waar ben jij in gespecialiseerd?” Zo, daar stond ik, een beetje met mijn mond vol tanden, maar uiteindelijk heb ik mijn gevoel laten spreken en heb ik aangeven dat ik graag mijn kennis en ervaringen met hun zou willen delen in mijn vakantie op verzoek van Koen. Toen werd het stil. Er werd zachtjes rondgemurmeld over mijn vrijwillige aanbod om hier in Elandsdoorn te komen werken. Totdat er werd geroepen dat niemand hiervan op de hoogte was gesteld van mijn komst en dat een tekortkoming van Koen was. Ik heb aangegeven dat ik het erg vervelend vond om dit te horen, maar dat ik graag wat zou willen betekenen de aankomende weken. Nogmaals benadrukkend dat we van elkaar kunnen leren, niet omdat iemand per sé een professional is. SAMEN als groep en een beetje hulp van een buitenstaander. Zou dat mogelijk zijn?, heb ik gevraagd. Er werd wat gemompeld, gefluisterd en wat rondom zich heen gekeken, totdat één van de coördinatoren zei: “Tuurlijk, jij bent hier nu toch, laten we het maar aangrijpen, maar wel in overleg!” In gedachten dacht ik, dat heb ik toch ook al duidelijk gemaakt, ik heb toch al bij de verschillende teams gevraagd om verzoeken over bepaalde lesonderwerpen? Ik heb de ‘zitting’ afgerond met: “Prima, dan zie ik voor 12 uur wel de verzoekjes voor de lessen, zodat ik nog voor het eind van de middag een lesrooster kan maken!”

Na een korte bespreking met Koen, wachtte ik rustig af wat de diverse team aan scholingsbehoefte zou inleveren voor de vakken: Engels, Rekenen, Topgrafie en Computervaardigheden. Helaas zag ik niets, van geen enkel team, dus kwam de opzet van mij en werd die aan de coördinatoren uitgedeeld. De eerste les zou as maandagochtend om 8:00 uur zijn met het Schoolteam. Benieuwd wie er zou zijn op dat tijdstip in achtneming wat er deze anderhalve week aan vooraf gegaan is!

Maandagochtend om 8:00 uur was het hele schoolteam aanwezig, zonder tegenzin werd de koffie overgeslagen en verzet na het lesuur. Samen een goede werkplek gezocht bij het NAAP-centrum en na een korte begroeting begonnen we met diverse rekenopdrachten. Ik had vorige week al een soort instaptoets laten maken per individu en met deze resultaten had verschillende sommen gemaakt met bewerkingen op het gebied van optellen, aftrekken en vermenigvuldigen. Door onvoldoende begrip van het verschil tussen eenheden, tientallen en honderdtallen was het voor velen moeilijk om eenvoudige berekeningen uit te voeren. Na een uur zwoegen op groep 4/5 sommen, keken de meeste erg opgewekt, want er was een nieuwe wereld opengegaan. Mijn uitleg was helder en duidelijk, waardoor het zelfvertrouwen terugkwam en wilden sommigen nog meer rekensommen om te laten zien dat ze het nu echt alleen konden! Wat een goed gevoel geeft dat, al die blije gezichten die je bedanken voor je tijd en instructie. Zo ging dat de hele dag door. Iedereen was er op het moment dat ik dat had aangeven, onvoorstelbaar. De dag vloog voorbij en ik had voornamelijk blije gezichten gezien. Maar wat ik vooral heel belangrijk vond en geweldig om te zien, was dat ze het samen deden. Diegenen, die het wel konden stimuleerde ik om niet onderuit te gaan hangen en rond te kijken, maar om hulp te bieden daar waar nodig. Niet voorzeggen, maar uitleggen. En dat hebben ze gedaan en kregen een super compliment en natuurlijk wat uitdagende sommen om uit te rekenen, waar zij weer op moesten zwoegen.

In mijn weekplanning heb ik rekening gehouden met voorbereiden, nakijken en meegaan naar verschillende bijeenkomsten (events). Ik geef les op maandag (rekenen), woensdag (engels) en vrijdag(topografie/computervaardigheden). De andere twee dagen heb ik tijd voor andere activiteiten in Elandsdoorn. De eerste week gebeurde er nog niet zoveel op event-gebied, want eerst moesten de contacten worden gelegd voor het komende seizoen. Daardoor had ik wat extra tijd om voor te bereiden. Helaas heb ik weinig middelen voor handen en geen Internet om bepaalde materialen op te zoeken. Gelukkig met wat hulp op afstand van Annette en Hans, verliepen de lessen in de eerste week voorspoedig en prettig. Iedereen was gemotiveerd en enthousiast.
Zoals wel vaker gebeurt, gaan bepaalde dingen eerst goed (misschien wel té goed) en volgt daarna een kleine terugval. De tweede week verliep anders. Om 8 uur was het schoolteam nog niet compleet aanwezig. De coördinator keek mij verbaasd aan dat er les was: “Hoezo om 8:00 uur rekenles, dat was toch vorige week?” Blijkbaar dachten de NAAPies dat het om één week ging, maar ik verblijf hier toch 6 weken? Bovendien is dat ook te zien op het lesrooster dat overal hangt.
Na enige verwarring bij alle teams, kreeg ik die maandag bijna iedereen in de klas, maar was de motivatie lang niet meer bij iedereen even duidelijk aanwezig. Gelukkig kreeg ik na iedere les complimenten van de meeste NAAPies en waarop ik uitmaakte had ik toch iets nieuws onder de aandacht gebracht. Zo verliepen ook de overige lessen in de tweede week. Sommigen kwamen met tegenzin in de klas en gingen opgewekt de klas weer uit, vooral na de rekenlessen en de computerlessen zijn de meeste zeer opgewekt.
Helaas bleef de negatieve sfeer bij twee teams hangen, waardoor de derde week een moeizame week voor mij was. Velen kwamen te laat in de klas of sommigen hadden zonder enige afmelding een vrije dag gepland. Bepaalde teams hadden ineens bijeenkomsten of afspraken gepland in de morgen, waardoor de les niet door kon gaan. Sommigen lieten weer hun mobiele telefoon aanstaan, waardoor we steeds werden gestoord door onnodige telefoontjes en sms-geluiden. Enzovoort. Regelmatig gingen bepaalde lesuren niet door. Wat voor mij op den duur toch wel frustrerend was, want verder is er niet zoveel te doen op het NAAP-centrum.
Koen was deze week op een andere locatie aan werk met twee coördinatoren, waardoor de vervangende coördinatoren de vrije hand namen om het werk- en tijdsplan te veranderen. Op deze manier konden ze onder de lesuren uitkomen door de activiteiten zo te plannen dat het geen doorgang kon vinden.
Dit zat mij niet helemaal lekker, want als ik eenmaal in Elandsdoorn ben, kan ik niet gemakkelijk terug naar huis en moet ik wachten tot 4 uur, voordat ik terug naar Groblersdal kan meerijden met iemand. Woensdag heb ik na verloop van tijd verschillende NAAPies hierop aangesproken en dat ik zie dat sommigen eigenlijk wel tijd hebben om bepaalde lessen te volgen voordat ze vertrekken naar een ‘event’. Er werd weer veel rondgelummeld en rondgehangen en veelvuldig koffie gedronken, zonder dat iemand de moeite nam om mij op te zoeken en te vragen naar instructie. Nogmaals heb ik aangegeven dat je ook als individu een les kan volgen in het bijzonder gericht op een hulpvraag. Ik ben er toch, dus, kom en vraag!
Gelukkig werd dit goed opgepakt en heb ik de rest van de week individuele lessen gegeven op het gebied van rekenproblemen (RT, wat toch beter werkt dan in een groep) en typlessen. Zo heb ik toch nog een aantal NAAPies iets verder op weg kunnen helpen deze laatste week, maar dat moet volgende week echt anders.

Eenmaal valt de controle weg (Koen’s afwezigheid) en het lijkt erop dat de NAAPies doen en laten waar ze zelf zin in hebben. Dit is waar ik al eerder over schreef; het is moeilijk om de taken over te dragen aan de medewerkers zelf. Ik zag het deze week met eigen ogen en ondervond de veranderingen. Dit heb ik gisteren ook met Koen besproken. Hij gaf aan dat hij dit wel had verwacht. Hij verwonderde er zich al over dat het de eerste week zo goed ging. Volgens hem zijn de NAAPies zijn niet gewend aan vaste activiteiten. Ze denken niet vooruit. Ze plannen per dag. Daarom ook het plan om een opzet te maken voor het aankomende half jaar. Hij wil proberen om NAAPies te leren om voor de lange termijn te plannen. Maar je kunt het gedrag van mensen niet ineens veranderen. Het gaat langzaam. Ze zouden het misschien wel willen, maar het heeft tijd nodig. Je moet eerst vertrouwen winnen, laten zien dat je het samen wil doen en wat het effect kan zijn. Vooral niet op de manier dat de één het beter weet dan de ander, maar samen ontdekken dat er altijd wat te leren valt. Zo was ik ook begonnen drie weken geleden. Inmiddels heb ik wel het vertrouwen gewonnen van iedereen en heb ik laten zien dat ik het samen wil doen. Maar ik heb te maken mensen, die niet kunnen plannen. Dat betekent een totale nieuwe ingang voor aanstaande maandag! Ik zal dus om 8:00 uur een gezamenlijke bijeenkomst houden over hoe je een dag plant aan de hand van de diverse agenda’s van de verschillende teams. Samen kunnen we een nieuw lesrooster maken voor de aankomende weken én niet een opgedragen rooster, die misschien niet aansluit bij de activiteiten óf dat het onbekend is bij bepaalde teamleden dat er les is. Ik hoop dat dit een positieve uitwerking heeft op de teams én anders ga ik voornamelijk met individuen aan het werk en maak ik een geheel eigen rooster voor mijn week. Ik kan niet mensen dwingen om instructies te volgen en er zijn genoeg mensen in Elandsdoorn, die graag ondersteuning willen.
Nu klinkt het bijna negatief, maar dat is het niet. Ik heb mijn handen vol aan mensen, die van alles aan mij vragen, zoals de bouwvakkers die mij langs zien komen met boeken en papier. Die kunnen maar niet genoeg krijgen van de wereldkaart en vragen van alles over verschillende landen. Maar ook de security-mensen, die graag hun Engels willen verbeteren. Verder is het farmteam en het sportteam zeer gemotiveerd. Ze bestaan uit zwakke medewerkers en willen graag van alles leren vooral op rekengebied. Ze krijgen regelmatig van Koen statistieken over HIV in Afrika, het land Zuid Afrika en overige landen in de wereld. Ze weten soms niet wat ze hiermee moeten. Samen kijken we naar de gegeven en maken berekeningen om te zien waar is HIV-besmetting een groot probleem procentueel gezien of juist heel klein. Maar ook tabellen leren maken in een Word-document of het verzamelen van gegevens na een bijeenkomst in een Excel-document. Het is zo waanzinnig dat ik na korte instructie momenten, zulke superblije gezichten zie, die iets nieuws hebben geleerd. Ik word regelmatig omhelsd en veelvuldig bedankt. Dat geeft zoveel voldoening en vreugde om door te gaan op de weg waar ik begonnen ben.
Daarom ben ik hier in Elandsdoorn in mijn wintervakantie!